દીકરો મારો લાડકવાયો.. 5

હરપળમાં જીવી લેવું આ પણ ઉપાસના છે,
ખળખળમાં જીવી લેવું આ પણ ઉપાસના છે.
તું અહીંયા રમવા આવ..
વહાલા ઓમ ,

સવારના દસ વાગ્યા છે. ઘરની બાલ્કનીમાં હાથમાં લેપટોપ લઇને બેઠી છું. વરસો પહેલા ડાયરી લઇને બેસતી હતી હવે ડાયરીની જગ્યા ટચુકડા લેપટોપે લઇ લીધી છે. સમયની સાથે કેટકેટલું બદલાતું રહે છે. ટેકનોલોજીમાં રોજ નિતનવી ક્રાંતિ આવતી રહે છે. આપણે સૌ એનો લાભ લેતા રહીએ છીએ. મન થાય ત્યારે ઘરમાં બેઠા તમને જોઇ શકાય છે..એ લાભ કંઇ જેવો તેવો નથી. આશીર્વાદરૂપ આ સાધનોની મદદથી સ્થળ અને કાળના અંતર ભૂંસાતા જાય છે.

અત્યારે લખતા લખતા મારી નજર અચાનક સામેના વૃક્ષ પર પડે છે. એક નાનકડી.. દુબળી પાતળી ખિસકોલી કયારની તેની પર ચડઉતર કરે છે. કોઇની સાથે સાતતાળી રમી રહી છે કે શું ? એની આ દોડાદોડી કઇ મંઝિલે પહોંચવાની હશે ? એની આ ચંચળતા જોવાની મઝા માણું છું. અને શૈશવમાં ભણેલું કાવ્ય મારા મનમાં ઝબકી ઉઠે છે.. ’ તું અહીંયા રમવા આવ, મજાની ખિસકોલી, તું દોડ તને દઉં દાવ, મજાની ખિસકોલી…’

શૈશવના અમુક કાવ્યો..ગીતો તેની વિશિષ્ટ મુદ્રાને લીધે ભીતરમાં અમિટ છાપ છોડી જાય છે. જે કયારેય વિસરી શકાતા નથી. કયારેય જૂના નથી થતા. વરસો પછી પણ એ ભીતરમાં એવા જ સચવાયેલા રહેતા હોય છે અને મનને એક સાચી પ્રસન્નતાથી તરબતર કરી શકતા હોય છે.

અમે નાના હતા ત્યારે અંતકડી ( એ સમયે અંતાક્ષરી શબ્દનો ઉપયોગ પ્રચલિત નહોતો થયો. ) રમતી વખતે જેવો “વ” અક્ષર આવે એટલે હું તુરત લલકારી ઉઠતી..

“ વાયરા વનવગડામાં વાતા’તા ..વા વા વંટોળિયા..
હાં રે અમે ઉની ઉની લૂ મહીં નાતા’તા વા વા વંટોળિયા.. “

એ પછી કયારેય આ કાવ્ય વાંચ્યું નથી..અને છતાં આજે પણ એ ભૂલી શકાયું નથી.
કે “ હ “ અક્ષર આવે તો હાં રે અમે ગ્યા’તા હો રંગના ફુવારે… કે રંગ રંગ વાદળિયા

અમારા સમયમાં પિક્ચરના ગીતો અમને કયાં એટલા બધા આવડતા હતા ? મોટે ભાગે ભજન અને કવિતાઓ, લગ્ન ગીતો કે લોકગીતો જ અંતકડીમાં ગવાતા.
જેટલીવાર દરિયે જઇએ એટલી વાર નીચેની પંક્તિ અચૂક ગાતા..

“ ખારા ખારા ઉસ જેવા…આછા આછા તેલ,
પોણી દુનિયા ઉપર એવા પાણી રેલમછેલ”

કવિ સુન્દરમની માકોર ડોશીનું કાવ્ય જે લોકો ભણ્યા હોય એ તેને કેમ ભૂલી શકે ? “ એક ફળીના ત્રણ રહેવાસી શેઠ ને બીજા રામ.. “

આ કવિતા તો હું જ નહીં મારી મમ્મી પણ એવી જ ઉલટથી ગાતી. તેના મૃત્યુના બે દિવસ પહેલા હોસ્પીટલમાં પણ મમ્મી સાથે મેં આ કવિતા ગાઇ હતી. અને પોતાને હજુ આખી કવિતા યાદ છે એવો ગર્વ ..સંતોષ મમ્મીએ લીધો હતો. એ દ્રશ્ય હું કદી ભૂલી શકીશ નહીં.

તમે ભણતા એ કવિતા

” ચાલો, ચાલોને રમીએ હોડી હોડી…” તમને પણ યાદ હશે જ.

આવા તો અનેક સદાબહાર કાવ્યો આજે પણ મનમાં અવારનવાર ગૂંજતા રહે છે. હમણાં જ ફોનમાં એકવાર તેં પૂછેલું ને કે

‘મમ્મી, પેલા “ બિલ્લી ભકતાણી “ગીતની શરૂઆત શું હતી ? ‘

“ આવો આવો પોપટજી આવો..નાની મેનાને સાથે લાવો..

આવો રંગીલા મોર, તમે કરો કલશોર.. હું તો બિલ્લી બની છું ભક્તાણી…”

આ ગીત આપણા ઘરમાં અનેક વાર ગવાયું છે. ટોય લાઇબ્રેરીમાં ભૂલકાઓને આ અભિનય ગીત કરાવતી વખતે બાળકો કેવા આનંદથી કલબલ કરી રહેતા એ દિવસો મારા મનમાં આજે યે તરોતાજા છે. કોઇને કાગડો બનવું હોય તો કોઇને બિલ્લી…અને આપણું ઘર કિલકિલાટથી ગૂંજતું રહેતું.

બચપણમાં સાંભળેલા ગીતોની મજા જ કંઇક અલગ હોય છે. વરસો પછી કયારેક અચાનક એવું કોઇ ગીત કાને પડે ત્યારે દરેકના અંતરમાં શૈશવના એ દિવસો આપોઆપ ઉજાગર થાય છે. અને ભીતરમાં આનંદની છોળ છલકાવી રહે છે.
અમેરિકાની જાડી પાડી ખિસકોલીની સરખામણીમાં અહીંની ખિસકોલીઓ બિચારી સાવ ટચુકડી લાગે..એના બચોલિયા જેવી.

અત્યારે ખિસકોલીની દોડાદોડી જોતાં જોતાં અચાનક મારી નજરમાં છવાઇ રહે છે તારા શૈશવની ચંચળતા અને યાદ આવે છે તારો પશુપંખીઓ માટેનો પ્રેમ.

નાનકડાં ગલૂડિયાને ખભ્ભે નાખી ડગુમગુ પગલે પરંતુ ગલૂડિયા પડી ન જાય એની સાવચેતી રાખીને ધીમેથી ચાલતો તું…..એ દ્રશ્ય મારી નજર સમક્ષ આવીને મારા ચહેરા પર સ્મિતનો વાવટો ફરકાવી દે છે.

યાદ છે ? તું નાનો હતો ત્યારે આપણે એક પોપટ પાળેલો. તેને ખવડાવવાની તને ખૂબ મજા આવતી. થોડા સમય પછી આપણે એક સસલુ પણ લાવેલા. ધોળુ ધોળું રૂ ના ઢગલા જેવું. મારી નજર સમક્ષ દેખાય છે એ દ્રશ્ય..એક વખત સસલુ પલંગ નીચે ઘૂસી ગયેલું અને જલદીથી બહાર નહોતું નીકળતું. તું નીચો વળી, હાથમાં ગાજર લઇને તેને લલચાવવાનો પ્રયત્ન કરતો હતો. અંતે સસલું નીકળ્યું અને તું ખુશખુશાલ. સસલુ આગળ અને તું પાછળ…તમારી દોડાદોડી ચાલુ…

નાનકડા ગલૂડિયા પાછળ દોડી રહેલો તું, કે નીચો નમી હાથમાં ગાજર લઇ પલંગ નીચે ઘૂસી ગયેલા સસલાને બહાર કાઢવા માટે લલચાવતો તું , પોપટને મરચા કે જામફળ ધરી તેની સામે નખરા કરતો તું, કે મોટો થયા પછી..દસમા અને બારમા ધોરણમાં ભણતો હતો ત્યારે પણ બિલાડીની પાસે બેસી તેને રોટલી ખવડાવતો કે દૂધ પીવડાવતો તું.. બારણા પાસે બેસી બિલાડીને ( “ માઉલા” ..શબ્દ યાદ આવે છે ? ) ખોળામાં રાખી શરીરે હાથ ફેરવતા ફેરવતા ચોપડી વાંચતો તું…આ બધા દ્રશ્યો મારી નજર સામે દેખાય છે.. અને હું એકલી એકલી હસી ઉઠું છું. પ્રાણીઓ, પંખીઓ તને કેટલા વહાલા હતા..

પપ્પાએ તારા માટે લાવેલું સલીમઅલીનું “ આપણા પંખીઓ “ પુસ્તક જે તું હોંશે હોંશે વાંચતો.. તે હજુ આજે પણ ઘરમાં છે જ.

મને લાગે છે..દરેક શિશુને પ્રાણીઓ, પક્ષીઓ વહાલા લાગતા હશે. તેમને માટે એ જીવંત રમકડા બની રહેતા હશે. તેમની સાથે રમવું, મસ્તી કરવી..તેમને ખવડાવવું એ બધી ક્રિયાઓમાં તેમને આનંદ અને અચરજનો અનુભવ થતો રહે છે. આમ પણ બાળકની અચરજની દુનિયા કંઇ નાની સૂની નથી હોતી. સાવ નાની..આપણને ક્ષુલ્લક લાગતી વાત પણ તેઓ નર્યા, નીતરતા આનંદથી માણી શકે છે. મોટાઓની જેમ તેમને આનંદની ખોજમાં કયાંય દૂર નથી જવું પડતું. આપણે આનંદ મેળવવા માટે કોઇ રેસ્ટોરન્ટ..કોઇ પિક્ચર કે કોઇ અન્ય સ્થળે જઇએ..અને પછી ત્યાંથી આવીને અનેક ફરિયાદોના પોટલા ઠાલવતા રહીએ છીએ..

” જરા યે મજા ન આવી..ખાવાનું તો બેકાર હતું કે પિકચર બોગસ હતું..કે ફરવામાં પડેલી તકલીફોનું વર્ણન….” કેમકે કદાચ આનંદ આપણી અંદર જ નથી.. તેથી એને બહાર શોધવાના ફાંફા નિરર્થક નીવડે છે. જયારે બાળક પોતે આનંદનો વણખૂટયો ખજાનો છે.

એક દિવસ સવારે દૂધ પી લીધા પછી મેં તારા હાથમાં બિસ્કીટ મૂકેલું. ત્યારે હજુ તું પૂરા બે વરસનો પણ નહોતો થયો. તું બિસ્કીટ લઇને રમતો હતો. થોડીવારમાં આવીને તેં બીજું બિસ્કીટ માગ્યું. હું ખુશ થઇ કે આજે તો મારા દીકરાએ એક બિસ્કીટ પૂરું કર્યું. મેં તો હોંશે હોંશે આપ્યુ. બે પાંચ મિનિટમાં તું હસતો હસતો પાછો આવ્યો અને ફરીથી બિસ્કીટની ડીમાન્ડ કરી. મને થોડું આશ્ર્વર્ય તો થયું. પરંતુ હું રસોઇ બનાવવામાં વ્યસ્ત હતી તેથી ખાસ કશું ધ્યાન ન આપ્યું. અને ફરીથી એક બિસ્કીટ તારા હાથમાં મૂકયું. તું લઇને ભાગ્યો. પછી તો તને ખબર પડી ગઇ કે મમ્મી બિસ્કીટ કયાંથી આપે છે. પેકેટ તારાથી પહોંચાય તેમ હતું. તેથી તું થઇ ગયો ચાલુ.. થોડી વારમાં પેકેટ ખાલી. છેલ્લું બિસ્કીટ લેવા તું આવ્યો ત્યારે અચાનક મારું ધ્યાન પડયું. આટલા બિસ્કીટ તો કંઇ તું ખાઇ ન શકે તો ગયા કયાં ? તારી આદત મુજબ તેનો પણ ઘા કરી દીધો કે શું ? એમ વિચારતી હું બહાર જોવા નીકળી..ત્યાં તો તું મારો હાથ પકડી મને હોંશે હોંશે બહાર લઇ ગયો અને બતાવવા લાગ્યો…

’ જો… બે નાનકડા ગલૂડિયા પાસે બિસ્કીટનો ભૂકો વેરાયેલો હતો. તું એક પછી એક બિસ્કીટ તેમને ખવડાવતો હતો. અને ખુશ થતો હતો. તેં તો એક પણ બિસ્કીટ ખાધું નહોતું. હું નકામી ખુશ થતી હતી કે મારા દીકરાએ ખાધું. પછી તો આખો દિવસ એને ખવડાવવાનું તારું કામ ચાલ્યું. તું એને ખવડાવતો ગયો અને હું તારા મોઢામાં કોળિયા મૂકતી ગઇ.

આજે આ ખિસકોલીને જોઇ મારા મનમાં આ બધા પ્રસંગ નજર સામે તરવરી રહ્યા.
આપણે બોઇસરમાં હતા ત્યારે એકવાર આપણી કોલોનીનો વોચમેન આવીને મને કહે,

‘ બેન, ખબર નહીં…આજે સવારે મને એક ખરાબ સપનું આવ્યું છે. તમારા બાબાને હમણાં નીચે કમ્પાઉન્ડમાં એકલો રમવા ન મૂકતા. ‘ તેના સપના વિશે મેં પૂછયું તો કહે,

’ સપનામાં મને તમારો બાબો સાપ સાથે રમતો દેખાયેલો. તો જરા ધ્યાન રાખજો. મારા સપના ઘણીવાર સાચા પડયા છે. ‘ ત્યારે બોઇસરમાં નીચે ઘણીવાર સાપ નજરે ચડતાં હતાં.

તેની ચિંતા અને લાગણી જોઇ મેં તેને આશ્વાસન આપ્યું. જોકે આવી બધી બાબતમાં બહું જલદી વિશ્વાસ કરવાનો મારો સ્વભાવ નથી. તેથી મેં તે વાતને ખાસ મહત્વ આપેલું નહીં.

પરંતુ એના બે દિવસ પછી તું સાપને ગલૂડિયાની માફક ખભ્ભે નાખી “ બાઉ…બાઉ “ કરતો આરામથી ચાલ્યે જતો હતો. દોડી જતાં સાપને તેં આરામથી હાથમાં પકડી લીધો હતો. તે જ ક્ષણે નસીબજોગે તે જ વોચમેનનું ધ્યાન જતાં તેણે દોડીને તારા હાથમાંથી સાપ ફેંકાવી દીધો હતો. અને ઉપર આવીને મને વાત કરી હતી. હું ખરેખર હેબતાઇ ગઇ હતી. પછી તો પૂરા અઠવાડિયા સુધી તને નીચે જવા નહોતો દીધો.

સપના ખરેખર સાચા પડતા હશે ? પ્રશ્ન તો આજે પણ અનુત્તર જ રહ્યો છે. સપનાને અર્ધ જાગૃત મન સાથે કોઇ સંબંધ હોતો હશે ? વહેલી સવારે આવેલા સપનાઓ મોટે ભાગે સાચા પડે છે એવું ઘણાં લોકો કહેતા હોય છે. પણ એનો કોઇ વૈજ્ઞાનિક આધાર છે કે કેમ એની જાણ નથી. એટલે હું આવી કોઇ વાત જલદીથી સ્વીકારી શકતી નથી.

હા, એ વાત સાચી છે કે જીવનમાં કશુંક કરવાનું સપનુ હોવું જ જોઇએ. તો જ આગળ વધવાની પ્રેરણા મળી શકે. સામે લક્ષ્ય હોય તો નિશાન તાકવું આસાન બને. આંખમાં કશુંક નવું કરવાનું શમણું હોય, દિલમાં એ માટે પુરુષાર્થ કરવાની ધગશ હોય ત્યારે તેની સફળતાને કોઇ રોકી નથી શકતું. ઇતિહાસમાં એવા અસંખ્ય ઉદાહરણો જોવા મળે છે. સાવ સામાન્ય વ્યક્તિએ એક સપનુ જોયું અને પછી પૂરી લગનથી એ સપનાને સાકાર કરવા મહેનત કરી હોય અને આખરે જવલંત સિધ્ધિ મેળવી હોય. બાકી દીવાસ્વપ્ન જોઇ આળસુની માફક બેસી રહી પછી નસીબને દોષ આપનાર વ્યક્તિઓની પણ સમાજમાં ખોટ નથી જ.

“ સપનાઓ માનવજીવનમાં રંગ ભરે છે રાતા…”

ખેર…તારી વાત કરતાં કરતાં બધું ભૂલીને હું કયાંક સપનાની પાંખે ઉડવા ન લાગું.
આ લખતી હતી ત્યાં મારી ફ્રેંડ ઇતિશ્રી આવી

‘ આંટી, લો..આપ યે ખાતે હો ન ? ‘ કહેતા તેણે મારા હાથમાં બદામ ભરેલી કોથળી મૂકી. અહીં આપણી કોલોનીમાં બદામના ઘણાં ઝાડ છે. પરંતુ અહીં કોઇને ખબર જ નથી કે આ ખાઇ શકાય. તેમને જયારે ખબર પડી કે હું તો ખાઉં છું ત્યારે તેમને બહું નવાઇ લાગી. અને મને તેમની નવાઇ લાગી કે તેમને બદામનો પરિચય જ નથી.

આપણા ઘરમાં બદામના મોટા મોટા બે વૃક્ષ હતા અને સીઝનમાં રોજ સેંકડો બદામ થતી. સવારે ફળિયું આખું લાલ, મોટી, મીઠી બદામથી છવાઇ ગયેલું હોય. તું ઉઠીને સીધો ફળિયામાં ભાગતો. બદામ વીણવાની ભરપૂર મજા માણતો. ફળિયામાં ચીકુ પણ એટલા જ વેરાયેલા હોય..પણ તને ચીકુમાં બહું રસ નહોતો. એને તું હાથ પણ ન અડાડતો. હા, શેતુર થાય ત્યારે એ તોડવા તને બહું ગમતા. કેટલા બધા ફ્રુટ્સ આપણે ત્યાં થતા. ચીકુ, બદામ, જામફળ, નાળિયેર, શેતુર, આંબળા,ગોરસ આંબલી,દાડમ.. કેવા મજાના એ દિવસો હતા નહીં ? બજારમાંથી ગમે તેટલું લાવીએ પણ ઝાડ ઉપરથી જાતે તોડીને ખાવાની મજા કંઇક અલગ જ હોય છે. તારી અતિ પ્રિય બદામ અહીં જોઉં છું ત્યારે આ બધી યાદો જાણે ચગળતી રહું છું. હમણાં ફોનમાં પણ તેં કહ્યું હતું ને કે મમ્મી તમારી બદામ તો અહીં મોકલો..હવે મારું જોઇને ધીમે ધીમે ઇતિશ્રી પણ ખાવા લાગી છે. તેને મજા આવી ગઇ. હું તેને હસતી હતી કે બહું બધાને કહેતી નહીં કે આ ખવાય..નહીંતર આપણા ભાગે જ નહીં બચે ! અને અમે બંને ખડખડાટ હસતા હતા.

તને ફ્રુટ્સ બહું પસંદ હતા.. તું હમેશા કહેતો કે હું મોટો થઇને ફ્રુટની દુકાન કરીશ. પછી નરી નિર્દોષતાથી તુરત ઉમેરતો..

‘ પણ હું કંઇ ફ્રુટ્સ કોઇને વેચીશ નહીં. ખાલી હું જ ખાઇશ ! ‘

થોડો મોટો થયા પછી અમે તારી મસ્તી કરતા કે તારા લગ્ન કોઇ વાડીવાળાની દીકરી સાથે જ આપણે કરીશું.. એટલે પછી તારે નિરાંત.. !

હસી મજાકની છોળો ચાલતી રહેતી. ફારુખ ફ્રુટવાળાની દુકાનથી તું આજે શિકાગોની “ પીઠ્સ માર્કેટ” સુધી પહોંચ્યો છે. ફ્રુટ લેવાનું સ્થળ બદલાયું છે. પસંદગી તો હજુ પણ એ જ છે. આજે બદામ આંબળા કે શેતુરની જગ્યાએ સ્ટ્રોબેરી, કીવી કે ચેરી આવી ગયા છે. સ્થળનો એટલો ફરક તો પડવાનોને જ ને ? તું કંઇ ફરસાણનો શોખીન ત્યારે પણ નહોતો ને આજે પણ નથી. ઉંચા ઉંચા ભજિયા, ( બટાટાવડા ) પેટીસ, સમોસા એવું બધું તને કયારેય ભાવતું નથી..હા, નીચા નીચા ભજિયા કયારેક જરૂર ખાતો..

બટાટાવડા અને ભજિયા માટેના આ “ ઉંચા ઉંચા” અને “ નીચા નીચા” શબ્દ તારી મૌલિક શોધ હતી. લીસી લીસી દાળ ઢોકળી..કે લીસું લીસું દૂધીનું શાક.. આ બધા શબ્દો આજે પણ ભૂલાયા નથી. જોકે ત્યારે કે આજે પણ દાળ ઢોકળી તને ભાવતી નહીં..પણ એનું નામ તેં જ પાડેલું..

બાળકો કેવા કેવા નામ શોધી લેતા હોય છે. કોઇ પણ વસ્તુના રૂપરંગ જોઇને એની કલ્પના શક્તિ કામે લાગી જાય અને એને કંઇક અલગ જ સૂઝી આવતું હોય છે. દરેક બાળક આવું કશુંક શોધીને બોલતું જ હોય છે. મોટા થયા પછી એને કદાચ એ બધું યાદ હોય કે ન હોય..પરંતુ માતા પિતાને તો એ જરૂર યાદ હોવાનું જ. તને આમાંથી કેટલું યાદ છે એ પૂછવું પડશે.

ચાલ બેટા, યાદોનો પટારો આજ પૂરતો બંધ કરું.. ?
માનું વહાલ…

શીર્ષક પંક્તિ.. કૈલાશ પંડિત